Çocuklarda Hava Yollarına Yabancı Cisim Kaçması
Yabancı cisim Aspirasyonu nedir?
Çocuğun oynarken ya da yemek yer iken nefes borusuna yabancı bir cismin kaçmasıdır.
Hangi yaş grubundaki çocuklar hava yollarına yabancı cisim kaçması açısından daha fazla risk grubundadır? Neden?
Yabancı cisim aspirasyonunun en sık olduğu yaş grubu 1 ila 3 yaş arası çocuklardır
Yiyeceklerin çocukların ağızlarına büyük parçalar halinde verilmesi,
Yiyeceklerin uygun olmayan şekilde hazırlanması ( Örneğin tavuk çorbası içen 9 aylık bir çocuğun hava yollarından tavuk kemiği çıkabiliyor)
Hava yollarına kaçmaya uygun cisimlerin çocukların etrafında bulunması.
Bu yaş grubu çocuklar çevrelerindeki objeleri sıklıkla ağızlarına alırlar, ağızlarında yiyecek ya da başka bir cisim varken konuşurlar, koşarlar, gülerler veya ağlarlar.
Hava yollarına yabancı bir cisim m kaçması erkek çocuklarında kız çocuklarına oranla daha fazla görülmektedir. Bu durumu erkek çocukların kızlara göre daha aktif olmalarına bağlanmaktadır.
En sık hangi maddeler hava yollarına kaçar?
Hava yollarına en sık kaçan maddeler yiyeceklerdir. Fındık, çekirdek, fıstık, küçük şekerler, ceviz, elma, havuç, sosis, üzüm gibi
Cismin küçük, kaygan yüzeyli, yuvarlak ya da silendirik şekilli olması hava yollarına kaçma riskini arttırır.
Hava yollarına Yabancı cisim kaçan çocuklarda nasıl şikâyetler ortaya çıkar?
Bazı hastalar direkt hava yollarına yabancı bir cisim kaçması hikâyesi ile gelirler.
Ama hastaların önemli bir kısmında böyle bir hikâye olmaz ve çocuklar tekrarlayan ya da düzelmeyen öksürük, hırıltı, nefes darlığı, tekrarlayan bronşit ya da zatüre şikâyetleri ile gelebilirler.
Oynar iken ya da yemek yer iken ANİDEN başlayan öksürük, öğürme, boğulma, nefes alamama, hırıltı hava yoluna yabancı bir cisim kaçması için tipik hikâyedir.
Yabancı cisim Aspirasyonları Çoğu zaman geç tanı alır Neden?
Ne yazık ki Yabancı cisim aspirasyonu olan çocukların %20-45’inin üç günden sonra tanı aldığı almaktadır.
Geç tanı almalarının nedenleri
Yabancı cisim aspirasyonuna ilişkin hikâye olmaması, çocuk cisimi aspire ettiğinde yanında kimse yoktur ve olay görülmemiştir
Anne –babaların çocuğun şikâyetlerini önemsememesi,
Akciğer filminde belirgin bulgular olmayabilir hatta film normal olabilir
Hasta farklı tanılar almış olabilir. Hastaların şikâyetlerinin çok tipik olmaması nedeni ile özellikle net bir yabancı cisim aspirasyonu hikâyesi olmayan çocuklar yanlış tanı alabilirler. Bronşit, tüberküloz, boğmaca, astım, krup en sıklıkla rastlanılan yanlış tanılardır.
Yabancı bir cismin hava yolarına kaçması tehlikeli midir?
Yabancı bir cisimin hava yollarına kaçması çocuğun hayatını kaybetmesi ile sonuçlanabilir Ne yazık ki hava yollarına yabancı cisim kaçanların % 0 ila 1,5’nda ölüm olabilmektedir.
Yabancı cisim hava yolunda nereye yerleşir?
Yabancı cisimler solunum yollarında burundan hava yollarının en uç noktasına kadar her yere yerleşebilir. Bununla birlikte çoğu kez en büyük hava yollarında bulunur.
Bir Yabancı cisim aspirasyonuna tanık olduğumuzda ne yapmalıyız?
Eğer yabancı bir cismin çocuğunuzun akciğerlerine kaçtığından şüpheleniyor iseniz en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir.
Eğer yabancı cismin hava yollarına kaçmasını takiben nefes kesilmesi, morarma gibi hava yollarının tamamen tıkandığını düşündüren bulgular var ise hemen bazı manevraların yapılması gerekir.
Heimlich manevrası uygulanmalıdır (Şekil1a-b). Bu manevra bir yaşından büyük çocuklar için tavsiye edilir. Bir yaşından küçük çocuklar için ise göğüs ve sırta arka arkaya yapılan vuruşlar uygulanmalıdır.
Yabancı bir cismin hava yoluna kaçtığında şüpheleniyor iseniz yapılmaması gerekenler nelerdir?
Yabancı cisimi görmeden körlemesine parmak ile çıkarmaya çalışmak uygun değildir.
Hatta çok tehlikelidir. Bu sırada hava yolu tamamen tıkanarak daha da kötü bir durum oluşabilir.
Şekil 1. Heimlch manevrası bir yaş üzerindeki çocuklara uygulanır. Eğer hastanın bilinci açık ise ayakta ya da yatırılarak uygulanabilir. Ayakta, hastanın arkasına geçilir göğse doğru hızlı itme hareketi uygulanır.
Şekil 1b-Bir yaşından küçük çocuklar için ise göğüs ve sırta arka arkaya yapılan vuruşlar uygulanmalıdır.
Yabancı cisim Hava yollarından nasıl çıkarılır?
Hava yollarına yabancı bir cisim kaçtığı düşünülen çocuklara mümkün olan en kısa zamanda rijid bronkoskopi işlemi uygulanarak hava yoları incelenmeli ve yabancı bir cisim var ise çıkarılmalıdır. Rijid Bronkoskopi basitçe içi boş bir borudur. Hava yollarının incelenmesine ve yabancı bir cisim var ise bu boru içinden geçirilerek kullanılan bazı cihazlar ile çıkarılmasına olanak sağlar.
Yabancı cisim hava yollarından çıkarıldığında çocuğum hemen ve tamamen iyileşir mi?
Yabancı cisim hemen fark edildi ve kısa sürede çıkarıldı ise cisimin çıkarılmasını takiben birçok çocukta tüm şikâyetler ortadan kalkar.
Fakat yabancı cisimin uzun süre tanı almadan kaldığı ( özelikle 3 günden sonra) gecikilmiş vakalarda cisim çıkarıldıktan sonra da bazı çocuklarda öksürük, hırıltı gibi astım benzeri şikâyetler görülebilir.
Yabancı cisim Aspirasyonundan Korunmak için Neler Yapabiliriz?
Altı ay- üç yaş arası çocuklar objeleri sıklıkla ağızlarına koyarlar ve bu durum YCA riskini arttırır.
Üç yaşından küçük çocuklarda dişler tamamlanmamıştır bu neden ile özellikle aspire edilmesi kolay olan üzüm, sosis, havuç gibi besinler uygun şekilde hazırlanmadan verilmemelidir.
Çocuğun uygun şekilde çiğnemesi, yutabilmesi ve konsantre olabilmesi için yemek sırasında rahatsız edilmemelidir.
Çocuklar oyun süresince gözlenmeli, ağızlarında çeşitli objeler ya da yemek varken koşmalarına izin verilmemelidir
İlk 3 yaştaki çocukların ulaşabileceği yerlerde ağızlarına atıp hava yollarına kaçabilecek cisimlerin olmaması, küçük parçalar içeren oyuncakların bu yaş grubu çocuklardan uzak tutulmaları alınabilecek diğer önlemlerdir.
YCA’larının önlenebilmesi amacı ile özellikle ebeveynlerin eğitimi için programlar düzenlenmeli, aspire edilme olasılığı bulunan oyuncaklar üzerine mutlaka uyarı etiketleri yerleştirilmelidir.
